De Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) is een wespensoort afkomstig uit zuidoost China.
Sinds 2016 vind je de soort ook in België.
We noemen ze een invasieve exoot.
Een ‘exoot’, want niet inheems en 'invasief' omdat ze het veel te goed doet bij ons.
Zowel voor de imkerij als de natuursector vormt de Aziatische hoornaar een gevaar. Dit omdat ze honingbijen en andere inheemse insecten aanvalt en gebruikt als eiwitbron. De Europese hoornaar is daarentegen niet schadelijk.
Bijna alle West-Vlaamse steden en gemeenten komen tussen in organisatie en kosten van de nestverdelging.
Daarom is het als burger goed om een aantal dingen over de soort te weten zodat je zelf een exemplaar of nest kan melden. Een eenvoudige melding van een nest is namelijk veelal voldoende om de procedure van verdelging op te starten.
Hieronder lees je hoe je de soort kan herkennen en hoe je ze snel en eenvoudig kan melden via vespawatch.be
Hoe herken je de Aziatische hoornaar?
Honingenbijen, wespen en hoornaars verschillen sterk in grootte.
Een eerste alarmbel is dan ook het zien van een ferm grote wesp.
Deze afbeelding geeft je een idee van het verschil in grootte tussen honingbij, gewone wesp en hoornaars.
Let op: de eerste werksters van nesten (mei/juni) kunnen soms kleiner zijn omdat de toevoer van voeding naar het nest nog niet optimaal loopt.
Ook niet iedere zeer grote wesp is een Aziatische hoornaar.
De meest evidente verwarring is deze met de Europese hoornaar, die wel inheems is en niet bestreden moet worden. We willen voorkomen dat de Europese hoornaar slachtoffer wordt van de strijd tegen de Aziatische hoornaar.
Kenmerken Aziatische hoornaar
- Een vrij donker insect
- Een geeloranje 'snoet'
- Lange gele 'kousen'
- Onderaan een geeloranje band op het achterlijf
Kenmerken Europese hoornaar
- Een roodachtige kop en borst
- Donkere poten
- Grote gele band op het achterlijf
Hoe herken je een nest van een Aziatische hoornaar?
Het onderscheid met de nesten van andere soorten papierwespen kan lastig zijn omdat alle nesten worden gemaakt uit houtpulp.
Kenmerken nest Aziatische hoornaar
- Grijs tot zeer lichtbruin van kleur
- Embryonest: opening aan onderkant
- Primaire nest: bolvormig met golvende lagen en opening aan onderkant
- Secundaire nest: vrijhangend, hoog in een boom, altijd een stuk zonbeschenen, opening aan zijkant
- Zomer en herfst: bespikkeld met zwarte stipjes (de hoornaars lopen op de buitenkant van het nest)
Kenmerken nest Europese hoornaar
- Gelig tot roodbruin van kleur met lichte en donkere strepen
- Belvormig i.p.v. bolvormig met schelpvormige lagen
- Altijd verborgen en beschut
- Brede opening (tot 10 cm) aan onderkant
Hoe weet je of er Aziatische hoornaars in de buurt zitten?
Met zogenaamde ‘lokpotten’ trek je insecten aan die suiker komen tanken tijdens hun vlucht en kom je snel te weten of er Aziatische hoornaars in de buurt zitten.
Dat is nuttig om te weten want als je er één ziet dan weet je dat er ook een nest in de buurt zit.
Dit nest willen we liefst snel vinden en ook verdelgen.
Ontdek snel hoe je zelf gemakkelijk een lokpot maakt in 4 stappen.
Een Aziatische hoornaar of nest melden
Waarnemingen van individuele Aziatische hoornaars vertellen ons dat er een nest in de relatieve nabijheid moet zijn. Voor wie aan nestopsporing doet, de zogenaamde 'vespawatchers', is elke melding relevant om de zoektocht naar het nest aan te vatten.
Bijna alle West-Vlaamse steden en gemeenten komen tussen in organisatie en kosten voor het verdelgen van nesten van Aziatische hoornaars.
Het loont dus zeker om elke Aziatische hoornaar die je spot te melden en ook elk vermoeden van een nest door te geven. Dit kan digitaal en eenvoudig via vespawatch.be
Een individuele Aziatische hoornaar melden
- Ga naar www.vespawatch.be
- Zoek bovenaan de pagina naar de link www.waarnemingen.be voor het melden van een individuele hoornaar
- Op deze website geef je de precieze locatie van je waarneming aan op kaart
- Het is belangrijk om ook foto’s op te laden voor een correcte soortherkenning
- Foto's vanaf je smartphone kan je ook makkelijk opladen via de app
- Je waarneming wordt gevalideerd door een kenner
Een nest van een Aziatische hoornaar melden
- Ga naar www.vespawatch.be
- Klik op de button 'Meld een nest' om op het meldingsformulier voor nesten te komen
- Op het formulier vul je de gevraagde gegevens in: ligging, grootte, hoogte, ... en op de kaart geef je ook hier de exacte locatie van het nest aan
- Je moet ook hier een foto uploaden van de nestbewoner zelf omdat het nest pas met zekerheid kan geïdentificeerd worden met een foto van zijn bewoner
- Geef je gegevens als melder op
- Je waarneming wordt gevalideerd door een kenner en de procedure voor verdelging wordt automatisch opgestart
- Lees meer over het verdere verloop van je melding
De levenscyclus van de Aziatische hoornaar
Oktober: We starten in het najaar wanneer de nieuwe koninginnen en de mannetjes hun nest uitvliegen voor de paringsvlucht. Bevruchte koninginnen beginnen daarna aan hun winterslaap. Ze doen dat in de regel niet ver van hun moedernest op veilige en beschutte plaatsen zoals bvb. onder de schors van dode bomen, …
Eind februari/begin maart: De koninginnen ontwaken en starten met de bouw van een eerste embryonestje. In dit nestje moet de koningin alleen een eerste set werksters opkweken (periode maart-april). Embryonestjes starten niet groter dan een pingpongbal, je vindt ze meestal beschut in/onder constructies (berghokken, afdaken, tuinhuizen, …), soms ook in een haag of in klimop. Altijd laag bij de grond!
Mei/juni/juli: Wanneer de eerste werksters geboren worden, groeien embryonesten door tot primaire nesten. Het opkweken van werksters schakelt een versnelling hoger. Primaire nesten kunnen zo groot worden als een volleybal. We vinden ze nog altijd laag bij de grond.
Augustus/september: 70% van de kolonies verlaten nu hun primair nest om een nieuw secundair nest te vormen dat meestal hoog te zoeken is (in boomtoppen, aan topgevels, …). 30% van de kolonies doet dat dus niet en blijft ter plekke in hun doorgroeiend primair nest.
September: De kolonie op zijn sterkst veroorzaakt de grootste hinder voor imkers en insecten.
Waarom (geen) koninginnen vangen specifiek in het voorjaar?
Sinds enkele jaren wordt onder de naam 'spring trapping' ervaring opgedaan met het vangen van Aziatische hoornaars in het voorjaar.
Zodra de koningin eind februari/begin maart haar winterschuilplaats verlaat, zoekt ze een plaats om een embryonest te maken. Er zijn nog geen werksters om te dienen en ze moet zelf voedsel verzamelen om de eerste lading werksters groot te brengen.
Door op voldoende locaties selectieve vallen te plaatsen met de juiste lokstof trachten we deze vroege koninginnen te lokken, te vangen en te elimineren nog voor een nest kan gevormd worden. Door de val in de diepvries te stoppen, elimineer je hen op een semi-natuurlijke manier.
Is spring trapping effectief?
Er is debat over het nut en de effectiviteit van spring trapping.
- Het wegvangen van koninginnen zou een minimaal effect hebben op de vestiging van nesten. Een belangrijker effect zou zijn dat de onderlinge concurrentie wegvalt en de overblijvers het makkelijker krijgen.
- Veel vallen bereiken niet het gewenste niveau van selectiviteit. Er is te veel ongewenste bijvangst waardoor deze oplossing terug een deel van het probleem wordt: we bestrijden tenslotte de Aziatische hoornaar ter bescherming van andere insecten.
Hoe werkt een selectieve val?
Een selectieve val werkt net zoals een lokpot terug met lokstof.
De lokstof zit nu niet in een lokpot, maar in een box met in- en uitgangen. De gele trechter op de foto is de ingang voor de Aziatische hoornaar. De ronde opening op het einde is 8,5 mm: groot genoeg als entree voor een Aziatische hoornaar, te klein als entree voor een Europese hoornaar. De witte rooster en de overlangse groeven in de gele trechter zijn kleiner en vormen voor kleinere insecten een vrije in- en uitgang.
Belangrijk bij deze val is dat de lokstof niet effectief bereikbaar mag zijn om verdrinkingsgevallen van andere insecten te vermijden. Daarom scheiden we de stof van de omgeving met een gaas of een rooster.
Heeft u nog vragen?
Neem contact op met de sectie Natuur en Landschap.
- T 050 40 33 78
- E [email protected]