Kandidatuur Landschapspark Zwinstreek
De Zwinstreek als kandidaat-Landschapspark
De Vlaamse overheid wil bepaalde gebieden erkennen als landschapspark. Ook voor de Zwinstreek is er een aanvraagdossier.
De primaire doelstellingen voor de ontwikkeling van de landschapsparken zijn:
- Het versterken en herstellen van de landschappelijke identiteit en kwaliteit vanuit een integrale visie op erfgoed, natuur, landbouw, wonen, bedrijvigheid, toerisme en recreatie.
- Het prioritair realiseren van Europese en Vlaamse doelen.
- Het aanbieden van een unieke beleving van het landschap en de streek aan zowel lokale inwoners als binnen- en buitenlandse bezoekers.
- Een dynamisch coöperatieve werking.
Meer info op de website van de Vlaamse overheid
De Zwinstreek is een prachtig gebied aan zee, gelegen op de grens van Vlaanderen en Nederland, in het noorden van West-Vlaanderen, het westen van Zeeuws-Vlaanderen en een klein stukje op Oost-Vlaams grondgebied.
Het gebied strekt zich uit van Brugge, Damme en Knokke-Heist tot Maldegem, Sint-Laureins en Sluis, en omvat een uitgestrekt, open kust- en Scheldepoldergebied dat in totaal 45.311 hectare beslaat. Hiervan bevindt zich 21.881 hectare in Vlaanderen, 23.430 hectare in Nederland (gemeente Sluis, provincie Zeeland), 5.529 hectare in Oost-Vlaanderen en 16.282 hectare in West-Vlaanderen.
De gebiedscontour voor het kandidaat-landschapspark Zwinstreek is grotendeels geënt op landschappelijke structuren:
- De noordelijke grens volgt de kustlijn en valt samen met laagwaterlijn, de gewest- of gemeentegrenzen.
- De oostelijke grenslijn is een historisch-landschappelijke begrenzing op basis van de inpolderingsgeschiedenis. Die vinden we op kaarten uit de tweede helft van de 16de eeuw. Ten oosten van Ijzendijke was er toen immers een groot zeegat, en tussen Ijzendijke en Biervliet waren nog geen gronden gewonnen op zee. De gebiedscontour ligt nu op de 17de eeuwse bedijkingen, die actueel in het landschap herkenbaar zijn.
- De zuidgrens volgt de begrenzing van de polders met de zandstreek. De grens volgt o.m. de Brieversweg en de Graafjansdijk op de noordrand van de dekzandrug Gistel-Stekene.
- De westelijke grens volgt de infrastructuur van haven van Zeebrugge: het Boudewijnkanaal, de zuidgrens van de haven (A11) en het Leopoldkanaal.
Bekijk de gebiedsafbakening op de digitale kaart
In de zomer van 2021 meldde de Provincie West-Vlaanderen de Zwinstreek aan als kandidaat om erkend te worden als Vlaams Landschapspark. De Provincie West-Vlaanderen nam de coördinerende rol op en diende een aanvraagdossier namens - en met de steun van - de andere Zwinstreek-partners: de steden en gemeenten Brugge, Damme, Knokke-Heist, Maldegem, Sint-Laureins en de Provincies Oost-Vlaanderen en Zeeland.
De kandidatuur tot erkenning als Landschapspark werd eveneens gesteund door o.m. het Regionaal Landschap Houtland & Polders, het Regionaal Landschap Meetjesland, Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Meetjesland, Westtoer, Natuurpunt Beheer, de IOED Raakvlak, Boerennatuur, Landschappen Sint-Laureins vzw, UGent en de Euregio Scheldemond.
In een eerste conceptnota formuleerden de partners 8 thematische ambities van en voor het gebied:
In het masterplan en operationeel plan, waaraan in 2022 en 2023 hard gewerkt werd, worden de ambities verder met elkaar verknoopt en geïntegreerd, vanuit een visie op de duurzame streekontwikkeling. Deze documenten bevatten de toekomstvisie en het programma waar de partners zich de komende 24 jaar op willen richten, evenals specifieke projecten en acties die ze in de eerste 6 jaar na de erkenning willen uitvoeren.
Uit de 13 gebieden die zich aanmeldden werd het dossier van de Zwinstreek in januari 2022 weerhouden, samen met die van 6 andere gebieden in Vlaanderen. Tegen de deadline van 31 mei 2023 en na een breed opgezet planproces met tal van participatiemogelijkheden, diende de Provincie West-Vlaanderen de plannen in bij de Vlaamse overheid. Na diverse werkgroep-bijeenkomsten en werksessies met vertegenwoordigers van middenveld- en van belangenorganisaties, hechtten de steden, de gemeenten en de betrokken provinciebesturen reeds hun eerste goedkeuringen aan de plannen voor de Zwinstreek.
De landschapsbiografie van de Zwinstreek beschrijft de boeiende ontstaansgeschiedenis van het grensoverschrijdende Zwinstreek-landschap.
Ze toont de verwevenheid van cultuurhistorie, landgebruik en landschapsecologie van vroeger tot nu.
Lees de landschapsbiografie hier
Het verklaart het landschap zoals we het vandaag kunnen waarnemen.
De biografie kan ook inspireren voor toekomstige ontwikkelingen in het gebied. Voor de cartografie werden geografische gegevens uit Vlaanderen en Nederland gecombineerd. De teksten zijn vlot en toegankelijk geschreven en het geheel werd rijkelijk geïllustreerd.
De landschapsbiografie bevat recente onderzoeksgegevens van onder meer UGent en werd opgemaakt in samenwerking met MUST Stedenbouw.
Voor de landschapspark-kandidatuur van de Zwinstreek is een masterplan opgemaakt en een operationeel plan.
Het masterplan is opgebouwd vanuit de landschapsbiografie en een uitgebreid participatief traject met de vele partners en stakeholders in het gebied. Het geeft een langetermijnvisie weer voor 24 jaar voor het gebied. Het masterplan positioneert het Landschapspark Zwinstreek als ‘van nature dynamisch, tussen land en zee, tussen zoet en zout’. Er is gekozen voor deze baseline vanwege de unieke specifieke ligging van het gebied, namelijk als enige grensoverschrijdende kandidaatsdossier dat ook aan de kust gelegen is. Maar ook omdat het over een landschap gaat dat door inpoldering gewonnen werd op zee en altijd een dynamisch karakter zal hebben vanwege de klimaatveranderingen.
Het masterplan werd opgebouwd uit vier verhaallijnen: ‘op de grens van zoet en zout’, ‘het verhalend landschapspark’, ‘grensverleggend voedsellandschap’ en ‘grenzeloos beleven en leven’. Met concrete projecten zoals: de zoetwaterbevoorrading voor mens, landbouw en natuur verzekeren, zichtbaarder maken van de erfgoedsites zoals de Staats-Spaanse linies, ondersteunen van innovatieve en streekeigen landbouw en 4 onthaalpoorten voor het landschapspark maken.
Op basis van het masterplan wordt een Operationeel Plan opgemaakt dat de lange termijn visie concreet vertaalt in acties voor de eerste 6 jaar.
Een internationaal partnerschap
Het Zwinstreek-netwerk wordt momenteel gevormd door de steden en gemeenten Brugge, Damme, Knokke-Heist, Maldegem, Sint-Laureins, Sluis en de Provincies Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Zeeland.
De kandidatuur tot erkenning als Landschapspark wordt gesteund door o.m. het Regionaal Landschap Houtland & Polders, het Regionaal Landschap Meetjesland, Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Meetjesland, Westtoer, Natuurpunt Beheer, de IOED Raakvlak, Boerennatuur, Landschappen Sint-Laureins vzw, UGent en de Euregio Scheldemond, en wordt gesubsidieerd in het kader van de projectoproep Landschapsparken, in opdracht van de Vlaamse Overheid.
- Provincie dient namens Zwinstreek kandidatuur voor landschapspark-erkenning in
Persbericht Provincie West-Vlaanderen - Nog 13 kandidaten voor titel landschapspark of nationaal park
Persbericht VLM - Provincie zet door met kandidatuur voor landschapspark Zwinstreek
Persbericht Provincie West-Vlaanderen - Zwinstreek blijft in de running voor erkenning als Vlaams landschapspark
Persbericht Knokke-Heist - Zeeland profiteert als Zwinstreek een internationaal landschapspark wordt
Persbericht Provinciale Zeeuwse Courant